Bàn về tiền lãi đối với hợp đồng vay tài sản là vàng

Cần có hướng dẫn áp dụng cụ thể đối với hợp đồng vay tài sản là vàng

Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp và xét xử, các tòa án thường phải giải quyết các tranh chấp liên quan đến hợp đồng vay tài sản có đối tượng vay là vàng (sau đây gọi tắt là hợp đồng vay vàng). Tuy vậy, quan điểm giải quyết tranh chấp về tiền lãi đối với hợp đồng vay vàng còn nhiều ý kiến khác nhau, dẫn đến khó khăn trong việc áp dụng thống nhất pháp luật.

Năm 1992, thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) ra quyết định công bố mức lãi suất cho vay đối với vàng tối đa là 7%/năm. Ngày 19 tháng 6 năm 1997, Toà án nhân dân tối cao - Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Bộ tư pháp - Bộ tài chính ban hành Thông tư liên tịch số 01/TTLT, hướng dẫn việc xét xử và thi hành án về tài sản. Tại khoản 5, mục I của Thông tư hướng dẫn “Trong trường hợp đối tượng hợp đồng vay tài sản là vàng, thì lãi suất chỉ được chấp nhận khi Ngân hàng Nhà nước có quy định và cách tính lãi suất không phân biệt như các trường hợp đã nêu tại khoản 4 trên đây, mà chỉ tính bằng mức lãi suất do Ngân hàng Nhà nước quy định”. Căn cứ vào các văn bản trên, trong giai đoạn này, khi giải quyết các tranh chấp vay vàng, Tòa án căn cứ mức lãi suất cho vay 7%/năm để giải quyết.

Từ năm 2000, thống đốc NHNN Việt Nam đã hủy bỏ quyết định năm 1992, từ đó đến nay không có văn bản nào quy định về mức lãi suất cho vay vàng. Do vậy, từ giai đoạn này, không còn cơ sở để áp dụng mức lãi suất vay vàng 7%/năm để xử lý tranh chấp.

Thông tư 01/1997 là văn bản hướng dẫn tại thời điểm Bộ luật dân sự năm 1995 có hiệu lực thi hành. Đến nay đã trải qua 02 Bộ luật dân sự mới được ban hành, nhưng vẫn không có văn bản nào mới quy định về nội dung này, dẫn đến nhiều cách hiểu khác nhau, không thống nhất trong quá trình giải quyết, xét xử tranh chấp.

Có quan điểm cho rằng Theo thông tư số 01/1997 hướng dẫn lãi suất hợp đồng vay vàng chỉ tính bằng mức lãi suất do Ngân hàng nhà nước quy định, nhưng hiện nay Ngân hàng nhà nước không quy định về lãi suất cho vay vàng nên nếu đương sự có yêu cầu thì không có căn cứ để xem xét, giải quyết tiền lãi đối với hợp đồng vay vàng.

Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 463, Bộ luật dân sự 2015 quy định về Hợp đồng vay tài sản như sau: “Hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.”

Như vậy, có sự xung đột giữa văn bản hướng dẫn của Bộ luật dân sự năm 1995 và quy định của Bộ luật dân sự năm 2015 hiện hành, cần được cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn, giải đáp để thống nhất áp dụng pháp luật.

Quan điểm của người viết cho rằng Điều 463, Bộ luật dân sự năm 2015 đã chỉ rõ “chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định”. Vàng cũng như các loại tài sản khác, là đối tượng của hợp đồng vay tài sản. Các bên giao dịch dân sự có quyền thỏa thuận với nhau về việc trả lãi (bản chất là không ai cho vay mà không có lãi). Mặt khác, cũng không có văn bản quy phạm pháp luật nào cấm việc tính lãi đối với hợp đồng cho vay vàng.

Do đó, khi giải quyết tranh chấp, trường hợp các bên giao dịch không thỏa thuận hoặc không chứng minh được thỏa thuận về tiền lãi vay vàng thì không có cơ sở xem xét tính lãi đối với tài sản vay là vàng. Tuy nhiên, cac bên có thỏa thuận rõ việc tính lãi thì Tòa án phải xem xét đối với số tiền lãi trong phạm vi pháp luật quy định để đảm bảo quyền lợi của người cho vay vàng.

Vàng là tài sản có giá trị cao, biến động theo từng thời điểm giao dịch. Để tránh lúng túng trong việc “không có căn cứ tính lãi”, người viết đề xuất Tòa án nhân dân Tối cao có hướng dẫn cụ thể căn cứ tính lãi của hợp đồng đồng vay tài sản là vàng (hoặc tương tự đối với các tài sản khác) theo hướng quy đổi giá trị tài sản thành tiền Đồng Việt Nam tại thời điểm cho vay để làm căn cứ tính lãi tương tự hợp đồng vay tiền theo Điều 468 Bộ luật dân sự. Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản 1 Điều 468 thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.