Thanh lý tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán khi giải quyết các vụ án phá sản

Luật phá sản năm 2014 gồm 14 chương, 133 điều, có nhiều nội dung mới so với Luật Phá sản 2004 với nhiều quy định khắc phục những bất cập, hạn chế của Luật cũ. Tuy nhiên, khi thực hiện các quy định của Luật Phá sản 2014 cũng bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Trong phá sản doanh nghiệp thì thanh lý tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán là một thủ tục đặc biệt, không chỉ bảo vệ quyền lợi của chủ nợ mà còn bảo đảm quyền lợi của chính doanh nghiệp mất khả năng thanh toán, người lao động, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, thúc đẩy nền kinh tế phát triển, việc giải quyết nhanh các vụ án phá sản góp phần đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Đối chiếu với quy định tại Điều 175, Điều 189 Luật đất đai năm 2013 và quy định tại Luật phá sản năm 2004, khi trình tự thủ tục phá sản được thực hiện theo quy định của Luật phá sản năm 2004, trường hợp thanh lý các tài sản trên đất thuê trả tiền hàng năm của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán thì người mua tài sản được Nhà nước tiếp tục cho thuê đất theo mục đích đã được xác định. Như vậy quá trình thanh lý tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán không xảy ra vướng mắc gì trong thực tiễn.

Quy định tại Điều 175, Điều 189 Luật đất đai năm 2013:

“Điều 175. Quyền và nghĩa vụ của tổ chức kinh tế, tổ chức sự nghiệp công lập sử dụng đất thuê trả tiền thuê đất hàng năm

1. Tổ chức kinh tế, tổ chức sự nghiệp công lập được Nhà nước cho thuê đất thu tiền thuê đất hàng năm có các quyền và nghĩa vụ sau đây:

c) Bán tài sản thuộc sở hữu của mình gắn liền với đất thuê khi có đủ điều kiện quy định tại Điều 189 của Luật này; người mua tài sản được Nhà nước tiếp tục cho thuê đất theo mục đích đã được xác định;”

“Điều 189. Điều kiện bán, mua tài sản gắn liền với đất được Nhà nước cho thuê thu tiền thuê đất hàng năm

3. Người mua tài sản được Nhà nước tiếp tục cho thuê đất trong thời hạn sử dụng đất còn lại theo giá đất cụ thể, sử dụng đất đúng mục đích đã được xác định trong dự án.”

Quá trình thực hiện thủ tục thanh lý tài sản theo Luật phá sản năm 2014 có sự thay đổi so với Luật Phá sản năm 2004, sau khi Tòa án tuyên bố phá sản mới thực hiện thủ tục thanh lý tài sản, cơ quan thi hành án dân sự ban hành Quyết định thi hành án và Chấp hành viên có văn bản yêu cầu Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản thực hiện việc thanh lý tài sản. Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản phải tổ chức định giá tài sản trong thời hạn 10 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định tuyên bố phá sản, ký hợp đồng dịch vụ bán đấu giá tài sản được tiến hành trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày thẩm định giá và phải bán đấu giá bất động sản là 45 ngày kể từ ngày ký hợp đồng dịch vụ bán đấu giá tài sản. Tuy nhiên, việc thanh lý tài sản trên đất thuê trả tiền hàng năm của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán còn phải tuân thủ các quy định theo Luật đất đai năm 2013, cụ thể:

“Điều 65. Thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyên trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người

1. Các trường hợp thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất theo pháp luật, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người bao gồm:

a) … người sử dụng đất thuê của Nhà nước trả tiền thuê đất hàng năm bị giải thể, phá sản, chuyển đi nơi khác, giảm hoặc không còn nhu cầu sử dụng đất;”

“Điều 68. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng; quản lý đất đã thu hồi

…

2. Đất đã thu hồi được giao để quản lý, sử dụng theo quy định sau đây:

b) Đất đã thu hồi theo quy định tại khoản 1 Điều 64 và các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều 65 của Luật này thì giao cho tổ chức dịch vụ công về đất đai để quản lý, đấu giá quyền sử dụng đất”

Theo đó, trường hợp người sử dụng đất thuê của Nhà nước trả tiền thuê hàng năm bị phá sản thì Nhà nước thu hồi đất và giao cho tổ chức dịch vụ công về đất đai để quản lý, đấu giá quyền sử dụng đất. Nếu theo quy định trên thì Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản sẽ không được thực hiện được thủ tục thanh lý tài sản trên đất thuê trả tiền hàng năm của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán mà phải chờ cơ quan có thẩm quyền ban hành quyết định thu hồi đất, các chủ nợ phải chờ được thanh toán khoản nợ theo giá trị tài sản trên đất được bồi thường chứ không được thanh toán giá trị tài sản trên đất theo thủ tục đấu giá, làm hạn chế quyền, nghĩa vụ, thời hạn của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản theo quy định tại Luật phá sản năm 2014, cụ thể:

“Điều 16. Quyền, nghĩa vụ của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản

1. Quản lý tài sản, giám sát hoạt động kinh doanh, thanh lý tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán, gồm:

h) Tổ chức việc định giá, thanh lý tài sản theo quy định của Luật này;”

“Điều 121. Yêu cầu Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản tổ chức thực hiện thanh lý tài sản

1. Trong thời hạn 02 ngày làm việc kể từ ngày nhận được quyết định phân công của Thủ trưởng cơ quan thi hành án dân sự, Chấp hành viên có văn bản yêu cầu Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản thực hiện việc thanh lý tài sản.”

“Điều 122. Định giá tài sản

1. Trong thời hạn 10 ngày làm việc kể từ ngày ra quyết định tuyên bố phá sản, Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản phải tổ chức định giá tài sản theo quy định của pháp luật.”

“Điều 124. Bán tài sản

1. Tài sản được bán theo các hình thức sau:

a) Bán đấu giá;

b) Bán không qua thủ tục đấu giá.

2. …

Việc ký hợp đồng dịch vụ bán đấu giá tài sản được tiến hành trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày thẩm định giá.

Việc bán đấu giá đối với động sản phải được thực hiện trong thời hạn là 30 ngày, đối với bất động sản là 45 ngày kể từ ngày ký hợp đồng dịch vụ bán đấu giá tài sản.”

Vấn đề cần đặt ra: Quy định mới về thanh lý tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán trên đất thuê trả tiền hàng năm của Nhà nước thực hiện theo trình tự quy định của Luật đất đai nên chưa thể giải quyết nhanh các vụ án phá sản theo tinh thần sửa đổi của Luật phá sản năm 2014. Làm thay đổi giá trị của tài sản trên đất bị thanh lý là giá trị tài sản theo thủ tục đấu giá và giá trị tài sản theo quy định về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất. Hạn chế quyền, nghĩa vụ, thời hạn thanh lý tài sản doanh nghiệp mất khả năng thanh toán của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản theo quy định tại Điều 16, Điều 121, Điều 122, Điều 124 Luật phá sản năm 2014 và giá trị tài sản phân chia thanh toán cho các chủ nợ.

Kiến nghị: Cần có văn bản hướng dẫn cụ thể về việc thanh lý tài sản của doanh nghiệp mất khả năng thanh toán trên đất thuê trả tiền hàng năm của Nhà nước để vừa đáp ứng quy định của pháp luật về đất đai, vừa đảm bảo tính nhanh chóng, kịp thời trong gảii quyết phá sản doanh nghiệp của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.