Trao đổi quan điểm bài viết Trần Văn D và đồng phạm, phạm tội gì.

Tóm tắt nội dung vụ án: Khoảng 21 giờ 15 phút ngày 06/8/2023 tại địa phận xã E, huyện C, các đối tượng gồm: Trần Văn D, Nguyễn Hữu N, Nguyễn Văn H, Đỗ Tấn P (Gọi tắt là nhóm Trần Văn D) có hành vi dùng  khúc cây cà phê  (H cầm thêm bình xịt hơi cay) đuổi đánh nhóm thanh niên có anh Y D Êban, Y P Byă và một số người khác (Gọi tắt là nhóm Y D Êban), vì cho rằng nhóm người này đua xe, rú ga gây ồn ào mất an ninh trật tự khu dân cư. Khi bị đuổi đánh, nhóm của anh Y D, Y P bỏ chạy để lại 03 xe mô tô gồm xe Exciter 47H1-301.69; Exciter 47H1-691.35; xe Dream 47L8-5489. Sau khi đuổi đánh nhóm người xong, Trần Văn D nảy sinh ý định mang 03 xe mô tô trên về cất giấu để đợi chủ xe đến chuộc xe nhằm lấy tiền chia nhau tiêu xài và được những người khác trong nhóm đồng ý. Sau đó, Đỗ Tấn P và Nguyễn Hữu N mang xe Exciter 47H1-301.69 và xe Dream 47L8-5489 về kho của Trần Văn D cất giấu; Nguyễn Hữu N mang xe Exciter 47H1-691.35 cất giấu tại bụi cây dại gần trường học. Khoảng 18 giờ ngày 07/8/2023 anh Y P liên lạc với nhóm của Trần Văn D xin chuộc xe thì được nhóm Trần Văn D cho chuộc xe với số tiền 4.000.000 đồng. Sau đó, cả nhóm của Trần Văn D được Công an huyện C triệu tập lên làm việc.
Trong quá trình nghiên cứu giải quyết vụ án này các ý kiến đều thống nhất quan điểm: Hành vi buộc anh Y P đưa số tiền 4.000.000 đồng mới cho chuộc xe mô tô loại Exciter 47H1-691.35 ngày 07/8/2023 của nhóm Trần Văn D đã cấu thành tội “Cưỡng đoạt tài sản” theo quy định tại Điều 170 của Bộ luật hình sự. Tuy nhiên nhóm Trần Văn D có hành vi giữ 02 chiếc xe Exciter 47H1-301.69 (Trị giá 9 triệu đồng) và xe Dream 47L8-5489 (Trị giá 01 triệu đồng) phạm tội hay không còn có nhiều quan điểm khác nhau. Sau khi phân tích về các tình tiết của vụ án các tác giả đưa ra quan điểm rằng phải truy tố, xét xử nhóm Trần Văn D về 02 tội là “Cưỡng đoạt tài sản”  quy định tại khoản 1 Điều 170 Bộ luật hình sự và tội “Trộm cắp tài sản” theo khoản 1 Điều 173 Bộ luật hình sự mới phù hợp. Ngoài ra còn có quan điểm nhóm Trần Văn D phạm tội “Cướp tài sản” theo khoản 1 Điều 168 Bộ luật hình sự.
Theo quan điểm của tôi, nhóm Trần Văn D đuổi đánh nhóm Y D Êban nhưng chưa gây thương tích nên có thể xem xét xử phạt hành chính theo quy định tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021; hành vi nhận 4.000.000 đồng của Y P Byă mới cho chuộc xe Exciter 47H1-691.35 đã cấu thành tội “Cưỡng đoạt tài sản”. Tuy nhiên để kết luận hành vi giữ 02 chiếc xe Exciter 47H1-301.69 và xe Dream 47L8-5489 của nhóm Trần Văn D phạm tội gì. Thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử ở nhiều địa phương còn nhiều quan điểm khác nhau về định tội danh đối với hành vi nêu trên.
Theo quan điểm của tôi, hành vi của nhóm Trần Văn D không cấu thành tội “Cướp tài sản”, bởi lẽ: Ban đầu nhóm Trần Văn D sử dụng khúc cây cà phê, bình xịt hơi cay nhằm mục đích đánh nhóm anh Y D Êban chứ không có ý định chiếm đoạt tài sản. Sau khi nhóm Y D Êban bỏ lại 03 xe máy thì mới nảy sinh ý định chiếm đoạt tài sản để bắt chuộc. Đây là dấu hiệu không phù hợp với các yếu tố cấu thành tội Cướp tài sản. Mặt khác đặc trưng của tội cướp tài sản người phạm tội phải phát sinh ý thức chiếm đoạt tài sản phải có trước khi thực hiện hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản. Hành vi của nhóm Trần Văn D cũng không cấu thành tội “Trộm cắp tài sản”, bởi lẽ: Thủ đoạn của người phạm tội trộm cắp tài sản phải lén lút, bí mật với chủ tài sản hoặc người quản lý tài sản, làm cho chủ tài sản, người quản lý tài sản không hề biết tài sản của mình đang ở đâu. Ở vụ án này nhóm Y D Êban biết 03 xe máy bị nhóm Trần Văn D lấy, bằng việc sau đó Y P Byă đã liên lạc với nhóm Trần Văn D và chuộc xe với giá 4.000.000 đồng.
Mà hành vi giữ 03 xe máy trái phép của nhóm Trần Văn D đã cấu thành tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản”. Để lập luận cho quan điểm của mình, tôi xin trình bày như sau: Mục đích ban đầu của nhóm Trần Văn D đuổi đánh do nhóm anh Y D Êban chạy xe rú ga gây ồn ào làng xóm chứ không hề có ý định chiếm đoạt tài sản của nhóm Y D Êban. Khi nhóm Y D Êban bỏ chạy, không còn khả năng bảo vệ tài sản và để lại 03 chiếc xe máy, nhóm Trần Văn D lúc này mới nảy sinh ý định mang về cất dấu đợi chủ xe đến chuộc lấy tiền tiêu xài. Như vậy kể từ thời điểm nhóm Trần Văn D nảy sinh ý định chiếm đoạt xe thì nhóm Y D Êban đã bỏ chạy, nhóm Trần Văn D ngang nhiên chiếm đoạt tài sản mà không cần dùng bất kỳ thủ đoạn nào để đối phó với chủ tài sản, không nhanh chân tẩu thoát bỏ trốn và không còn dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho chủ tài sản lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản. Đây là các dấu hiệu đặc trưng của tội “Công nhiên chiếm đoạt tài sản”.